زینب نام آشنایی است که دور آن را هاله‏ای از اوصاف نیک و برتر احاطه نموده است. صبر زینب(سلام الله علیها) زبانزد دوست و دشمن است؛ و آسمانیان نیز با آن آشنا چرا که « از صبر زینب ملائکه آسمانی به تعجب آمدند.» وفای زینب نیز بر کسی پوشیده نیست، چرا که او بود که با تحمّل رنج آورترین حادثه‏ها، و دادن جوانان خویش وفای خود را به برادر و امام خویش ثابت نمود.

دانش و بصیرت زینب(سلام الله علیها) هم برای همه مشهود است چرا که با بصیرت او و خطبه‏ها و پیام‏های او بود که انقلاب کربلا تا درون کاخ یزید در شام پیشرفت و یزید و ابن زیاد را به زانو در آورد.و تدبیر او بود که کاروان اسرا را با سربلندی به مدینه رساند، و در طول اسارت ، عزّت و سربلندی را، عبادت و عرفان را، حیا و عفّت و پاکدامنی و نجابت را به نمایش گذاشت و حقاً که زینب، زینت پدرش امیرمؤمنان (علیه السلام) می‏باشد .  با این همه فضیلت:
دو عالم بر علی نازد                                    علی بر همسرش نازد
علی و همسرش زهرا (سلام الله علیه)             به زینب دخترش نازد
در این مقال برآنیم گوشه‏هایی از حیا، عفت و پاکدامنی زینب را به تصویر کشیم و ره توشه گرانبهایی برای بانوانی که می‏خواهند زینب گونه زندگی کنند و به افتخار و سربلندی ابدی برسند، مهیا سازیم.
ضرورت بحث حیا امروزه در سرتاسر جهان، مخصوصاً کشورهای اسلامی و علی‏الخصوص جامعه تشیّع که تلاش استعمارگران و مهاجمان فرهنگی برآن شده تا حیا و عفّت بانوان را نشانه روند و جامعه را از این راه به بی‏بند و باری و بی‏دینی سوق دهند و در نتیجه آن به مطامع شیطانی خود برسند، چرا که آن‏ها به خوبی یافته‏اند اگر دین و مذهب تشیّع را بخواهند نابود کنند. باید حیا، عفت و پاکدامنی را از بین ببرند. هرگاه از جامعه حیا رخت بر بست و عفت در آن لگدکوب شد، دین هم بساط خویش را جمع خواهد کرد.

 علی (علیه‏السلام) به زیبایی می‏فرماید: « نیکوترین لباس دین حیا است.» امام صادق (علیه السّلام) فرمود: « ایمانی نیست برای آن کسی که حیا ندارد.» و امام باقر (علیه السّلام) فرمود: « حیا و ایمان با هم بر یک شاخه قرار گرفته‏اند، پس هرگاه یکی از آن دو برود، دیگری نیز از او تبعیت می‏کند.» و زیباتر از همه، امام حسین (علیه السّلام) ـ آن کسی که زینب (سلام الله علیها)، حیا را از مکتب او آموخت ـ فرمود: « آن که دین ندارد، حیاء هم ندارد.»

 از روایات فوق به خوبی استفاده می شود که بین ماندگاری دین در جامعه و وجود حیا، رابطه تنگاتنگی وجود دارد. مهاجمان فرهنگی، بخوبی این رابطه و ملازمه را دریافته‏اند از این رو صهیونیست معروف «نتانیاهو» این گونه القاء می‏کند که «برنامه‏های ماهواره‏ای به مثابه یک نیروی شورشی بسیار مؤثر عمل می‏کنند، بچّه‏های ایرانی مسلماً لباس های زیبایی را خواهند خواست که در شوهای تلویزیونی می‏بینند آن‏ها استخرهای شنا و شیوه زندگی فانتزی خواهند خواست.»
در حال حاضر ماهوارهای برخی کشور جهان برای مردم ایران برنامه‏های تلویزیونی به زبان فارسی پخش می‏کنند ومتاسفانه اکثر آن‏ها علیه نظام جمهوری اسلامی و ناهنجارهای فرهنگی و اجتماعی برنامه پخش می‏کنند.»
از طرف دیگر هواداران استکبار جهانی در داخل کشور با قلم‏های زهرآگین و رفتارهای زننده، لباس‏ها و فیلم‏های مبتذل، در نابودی حیا و عفت، استعمار را یاری می‏رسانند. و با کمال بی‏حیایی دم از اختلاط پسر و دختر، و طرح دوستی و رفاقت آن‏ها می‏زنند، این‏ها همان‏ها هستند که . . .
البته از این‏ها و اربابانشان گله‏ای نیست چرا که آنها خود همان گونه‏اند «از کوزه همان برون تراود که در اوست» و منافع دنیوی آنها چنان اقتضا می‏کند امّا آنچه جای تأسف دارد، و دردمندانه باید اظهار داشت رفتارهای بعضی از بی خبران و دوستان ناآگاه است، آن هایی که دم از دین و دیانت می‏زنند.
راستی مگر امام صادق (علیه السّلام) نفرمود: «زن با غیر شوهر و محارمش بیش از پنج کلمه آن هم در حال ضرورت سخن نگوید» چه شده ما را که فرهنگ اصیل اسلامی را پاس نمی‏داریم آیا فقط «فارسی را باید پاس داشت» و یا لازم است مرزها و حدود شرعی را نیز پاس داریم؟! اگر بدنبال زیبایی هستیم در حیا و نجابت است، علی (علیه السّلام) فرمود: « حیا راهی است به تمام زیبایی‏ها» و راز و کلید همه خیرها و خوبی در حیا است: « حیا کلید تمام نیکی است» و پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: « حیا تمامش نیکی است».

کجا رفته حیای فاطمی و نجابت و حیای زینبی،
زن میراث دار پاکی مریم و زهرا(سلام الله علیها) و زینب است گوهر عفاف و حیا و پاکی کم ارزشتر از طلا و پول و محصول و باغ و وسایل خانه نیست، دزدان ایمان و غارتگران حیا نیز فراوانند.
بیاییم همه دیوارها را خراب نکنیم و همه پرده‏ها را کنار نزنیم و همه پنجره‏ها را باز نکنیم، بیاییم دیوار آسیب دیده حیا را ترمیم کنیم، چرا که بی‏حیایی و کم حیایی نشانه تیره اندیشی است نه روشنفکری، علامت جهالت است نه تمدن، علی (علیه السّلام) فرمود: « عاقلترین مردم باحیاترین آن‏ها است.»

نگاهی به جایگاه حیا در فرهنگ
اشاراتی مختصر به بیان نکاتی درباره حیا در این‏جا مناسب می‏نماید:
الف: حیای دختران شعیب در قرآن:
قرآن کریم با این که غالباً مسائل را به صورت کلّی بیان می‏دارد، ولی گاهی بجهت حیاتی بودن مسأله، جزئیات و نمونه هایی بیان می‏دارد از این دست است ماجرای حضرت موسی و برخورد او با دختران حضرت شعیب، در این‏باره می‏فرماید: «و هنگامی که (موسی) به (چاه) آب مَدیَن رسید، گروهی از مردم را در آنجا دید که چهارپایان خود را سیراب می‏کنند؛ در کنار آنان دو زن را دید که مراقب گوسفندان خویشند و به چاه با بودن مردان نزدیک نمی‏شوند. موسی از آنان پرسید: کار شما چیست؟ گفتند: آن‏ها را آب نمی‏دهیم تا چوپانان همگی خارج شوند... موسی برای (گوسفندان) آن دو آب کشید و...» در ادامه این داستان درباره نحوه آمدن یکی از دختران شعیب و گفتگوی او با حضرت موسی (علیه السّلام) می‏فرماید:«ناگهان یکی از آن دو (زن) به سراغ او آمد، در حالی که با نهایت حیا گام بر می‏داشت. گفت: پدرم از تو دعوت می‏کند تا مزد آب دادن (به گوسفندان) را که برای ما انجام دادی به تو بپردازد.»(14) از این آیه می‏توان حیا را به زیبایی دریافت چرا که:
1ـ تا زمانی که مردان کنار چاه بودند دختران شعیب نزدیک چاه نمی‏رفتند.
2ـ آن‏گاه اقدام به آب دادن گوسفند کردند که تمام مردان پراکنده شدند.
3ـ سراپا حیا نزد موسی (علیه السّلام) آمدند.
4ـ نگفت: مزد تو را می‏پردازیم بلکه گفت: پدرم از تو دعوت می‏کند تا مزد تو را بپردازد.
ب: حیا تمام دین است:
علی (علیه السّلام) می‏فرماید: « حیا تمام دین است.»
پ: حیا بازدارنده از زشتی‏ها:
علی (علیه السّلام) می‏فرماید: « حیا (انسان را) از کار زشت باز می‏دارد» بی‏حیا به هر کاری دست می‏زند، در روایات عدیده‏ای این مضمون آمده که آخرین سفارش پیامبران، سفارش به حیاء بود. امام هفتم (علیه السّلام) می‏فرماید: « از مثالهای (کلمات قصار) انبیاء باقی نمانده است مگر یک کلمه (و آن این است که) هرگاه حیا نداشتی، هرکاری می‏خواهی انجام بده...»
ت: عاقبت بی‏حیایی:
علی (علیه السّلام) فرمود: «کسی که حیا و شرمش اندک شد، پرهیزکاری او نیز اندک خواهد بود، و کسی که ورعش کمتر باشد، قلبش می‏میرد و آن که دلش مرده باشد، در آتش جهنم داخل خواهد شد.»
ث: سرپوش عیب‏ها:
علی (علیه السّلام) فرمود: « آن کس که با لباس حیاء خود را بپوشاند کسی عیب او را نبیند.»
ج: سرچشمه خوبی‏ها:
و آن حضرت فرمود: «م کسی که حیا ندارد، خیری در او نخواهد بود.»
پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود:«حیاء ده جزء دارد، نه سهم آن در زن‏ها است، و یک سهم آن در مردان.»
و بانوی حیا زینب کبری(سلام الله علیها) تمامی آن را در کنار پرورش پدر و مادر دارا می‏باشد.

نمونه‏هایی از حیای زینب (سلام الله علیها)
1. فرزند بیت حیا و عفّت:
تأثیر وراثت و خانواده در رفتار و کردار انسان تردید پذیر نیست. امروزه به روشنی ثابت شده است که بخشی از صفات، خوب و بد، از راه وراثت، از نسلی به نسلی منتقل می‏شوند و به همین جهت خانواده هایی که پیامبران در آن متولّد شدند، عموماً پاک و اصیل بودند به همین جهت در منابع اسلامی نیز از ازدواج با زنان زیبایی که در خانواده‏های ناپاک و عاری از حیا به بار آمده‏اند نهی شده است. در کنار وراثت، تربیت مطرح است، زیرا بخشی از فضایل و کمالات با تربیت صحیح به فرزندان منتقل می‏شود.
در زندگی زینب(سلام الله علیها) این دو عامل (وراثت و تربیت) در بالاترین حد خویش وجود داشت، زینب از پستان حیا شیر نوشید و در دامان حیا و پاکی تربیت یافته، چنان که در زیارت نامه آن بانوی گرانسنگ می‏خوانیم: « سلام بر کسی که از پستان ایمان شیر نوشید». و ایمان و حیا همراه و ملازم همدیگرند.
آن که پا تا به سر ایمان و حیاست
خونش آمیخته با خون خداست
عشق را همسفر کرببلاست
مظهر عصمت و پاکی، تقواست
به یقین زینب کبری باشد
زاده حیدر و زهرا باشد
آری! زینب کبری(سلام الله علیها) در خانه وحی و ولایت، از پدر و مادر معصوم به دنیا آمد و در آغوش نبوت، مهد امامت و ولایت و مرکز نزول وحی الهی نشو و نما نمود و از پستان یگانه مادر معصوم جهان هستی «فاطمه زهرا(سلام الله علیها)» شیر خورد و از ابتدای شیرخوارگی در آغوش پرمهر مادر، عفت، حیا، شهامت و عطوفت را فرا گرفت و هم زمان با دوران شیرخوارگی در محضر بزرگترین استادان جهان انسانیت یعنی رسول اللّه (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و امیرالمؤمنین و دو برادر بزرگوارش امام حسن(علیه السّلام) و امام حسین(علیه السّلام) تربیت یافت. در نتیجه، گمان نمی‏رود که تا به حال هیچ دختری به آن تربیت بلند که زینب (سلام الله علیها) در آن خانواده بزرگ به آن نایل گردید، رسیده باشد زینب کبری اکثر اوقات در کنار جد مهربانش رسول خدا بود، انس زینب (سلام الله علیها) به رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) و نیز محبّت حضرت به این دختر در وصف و بیان نمی‏گنجد.
فاطمه زهرا(سلام اللّه علیها) در آن مدّت کوتاه نه‏تنها دخترش زینب را از نظر رشد فکری، اخلاقی، فرهنگی و معنوی تربیت کرد بلکه او را از بسیاری از علوم قرآنی و پیش آمدهای آینده آگاه نمود. و حیا و عفت را عملاً به او آموخت تا آنجا که نابینایی بر فاطمه وارد می‏شود پشت پرده می‏رود، این درسهای حیا را زینب (سلام الله علیها) بخوبی فرا گرفت.
زینب تربیت شده پدری است که در اوج شجاعت و قهرمانی، از بالاترین حد حیا برخوردار است. و اوج حیایی آن مادر پاکدامن و این پدر دلاور را هنگام خواستگاری علی (علیه السّلام) از زهرا(سلام الله علیها) می‏بینیم که جز سکوت محض هیچ نمی‏گویند.
از این دو دریای حیا و پاکی شیر زنی چون زینب (سلام الله علیها) که مجسمه حیا است به وجود می‏آید. و این والدین معصوم سخت از مرز حیا و عفت او پاسداری می‏کردند.
«یحیی مازنی» که از علمای بزرگ و راویان حدیث است، چنین نقل می‏کند: مدت‏ها در مدینه، در همسایگی علی (علیه السّلام) در یک محلّه زندگی می‏کردم. منزل من در کنار منزلی بود که «زینب» دختر علی (علیه السّلام) در آن‏جا سکونت داشت، حتی یک‏بار هم، کسی حضرت زینب را ندید و صدای او را نشنید. او هرگاه می‏خواست به زیارت جدّ بزرگوارش برود، در دل شب می‏رفت، و در حالی که پدرش علی(علیه السّلام) در پیش و برادرانش حسن و حسین (علیهما السلام) در اطراف او بودند. وقتی هم به نزدیک قبر شریف رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) می‏رسیدند، امیرالمؤمنین(علیه السّلام) شمع‏های اطراف قبر را خاموش می‏کرد. یک روز امام حسن(علیه السّلام) علّت این کار را سؤال کرد، حضرت فرمود: « از آن می‏ترسم که کسی (در روشنی) خواهرت زینب را ببیند. » راستی کجا رفته این مرزبانی‏های حیا؟!و به قول «شیخ جعفر نقدی» زینب (سلام اللّه علیها) تربیت شده پنج تن آل عباء است: « پنج تن آل عباء به تربیت و فرهنگ سازی و تهذیب زینب همّت گماردند و همین بس که آنها ادب کننده و آموزگار باشند.»
2. حیا در آغاز جوانی
دکتر «عائشة بنت الشاطی»، بانوی نویسنده و اهل تحقیق اهل سنّت، چنین می‏گوید: «زینب در آغاز جوانی چگونه بوده است؟ مراجع تاریخی از وصف رخساره زینب در این اوقات خودداری می‏کنند، زیرا که او در خانه و رو بسته زندگی می‏کرد. ما نمی‏توانیم مگر از پشت پرده روی وی را بنگریم، ولی پس از گذشتن ده‏ها سال از این تاریخ، زینب از خانه بیرون می آید و مصیبت جانگداز کربلا او را به ما نشان می‏دهد. و کسی که او را به چشم دیده برای ما وصفش می‏کند و چنین می‏گوید: چنان که طبری نقل کرده است: گویا می‏بینم زنی را که مانند خورشید می‏درخشید و با شتاب از خیمه‏گاه بیرون آمد.» پرسیدم او کیست؟ گفتند: زینب دختر علی (علیه السّلام) است. و از دیگری نقل شده، که: به خدا که من صورتی مانند آن ندیدم گویا پاره‏ای از ماه بود، در صورتی که این بانوی بزرگ در آن وقت در پنجاه و پنجمین سال زندگی خود بود، غریب بود، خسته و کوفته بود، مصیبت زده و داغ دیده بود، پس جمال زینب در آغاز جوانی پیش از آن که سالمندی، و مصایب جانگداز خوردش کند و جام داغ دیدگی را تا پایان بَدُو بنوشاند چگونه بود. تاریخ او را ندیده، چرا که حیای او مانع از آن شده است. مادرش فاطمه (سلام اللّه علیها) توصیه کرده است که: « برای زنان بهتر است که آنان مردان را نبینند، و مردان نیز) آنها را نبینند.» با این حال از مسائل اجتماعی به دور نبودند بلکه دارای مجلس علمی ارجمندی بود، زنانی که می‏خواستند احکام دین را بیاموزند، در آن مجلس حاضر می‏شدند و کسب دانش می‏کرده‏اند.»
و اگر دستور الهی و آسمانی نبود که: « براستی خدا خواسته که آن‏ها را اسیر ببیند»، حسین (علیه السّلام) هرگز به خود اجازه نمی‏داد خواهر را در سفر کربلا به همراه ببرد.
بردن اهل حرم دستور بود و سِرّ غیب
ورنه این بی‏حرمتی را کی روا دارد حسین

                                                                               فرشاد متقی